Madagaskar’da Yeni Çekirge Türleri Keşfeden Prof. Dr. Mustafa Ünal ile Söyleşi
2017’de Madagaskar’da keşfettiği yeni çekirge türleri ile tanınan, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Zooloji Anabilim Dalı’nda öğretim üyesi olan Prof. Dr. Mustafa Ünal ile araştırmaları üzerine bir söyleşi gerçekleştirdik.
Poecilimon egrigozi - Prof. Dr. Mustafa Ünal
2017’de Madagaskar’da keşfettiği yeni çekirge türleri ile tanınan, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Zooloji Anabilim Dalı’nda öğretim üyesi olan Prof. Dr. Mustafa Ünal ile araştırmaları üzerine bir söyleşi gerçekleştirdik.
Küçük yaşlardan itibaren doğaya olan hayranlığından dolayı kendisini “doğasever” olarak tanımlayan Prof. Dr. Mustafa Ünal, Gazi Üniversitesi Biyoloji Bölümü’nden mezun oldu. Yüksek lisans ve doktorasını da Gazi Üniversitesinde tamamladı.
Afyon’daki Eber Gölü - Prof. Dr. Mustafa Ünal
TÜBİTAK Bilim Genç: Merhabalar Hocam. Sizi 2017’de Madagaskar’da keşfettiğiniz yedi yeni çekirge türü ve bir yeni çekirge cinsi ile tanıyoruz. Bize çalışma alanlarınızdan bahseder misiniz?
Prof. Dr. Mustafa Ünal: Insecta sınıfına dâhil olan böcekler grubunun bilinen bir milyondan fazla türü var. Bu nedenle böcekler sayısal olarak dünyaya hâkim olan canlı grubu olarak nitelendirilebilir. Yani kısaca şu anda böcek devrinde yaşıyoruz diyebiliriz. Ben de bu inanılmaz çeşitliliğin bir parçası olan ve içinde çekirgelerin yer aldığı Insecta sınıfı Orthoptera takımının taksonomi ve sistematik konularında uzmanlaştım. Çalışmalarımız Orthoptera türlerinin tespit edilmesini, isimlendirilmesini, sınıflandırılmasını, akrabalık ilişkilerinin ortaya çıkarılmasını, morfolojik yapılarının, coğrafi dağılımlarının, davranışlarının ve moleküler düzeyde özelliklerinin incelenmesini kapsıyor.
Bolua turkiyae - Prof. Dr. Mustafa Ünal
Bizim en önemli laboratuvarımız doğanın kendisi. Bu nedenle çalışmalarımızın büyük kısmını türlerin doğal olarak yaşadığı yerlerde yani kendi habitatlarında örnek toplayarak, gözlem yaparak ve gerekli diğer bilgileri toplayarak gerçekleştiriyoruz.
Denizli’deki Gölgeli Dağlar’da arazi çalışmaları gerçekleştiren doğabilimciler - Prof. Dr. Mustafa Ünal
Coğrafi konumu ve topografik özelliklerinden dolayı Türkiye’de yaşayan canlı türü sayısı hayli yüksek. Biz de Türkiye’nin zengin biyoçeşitliliğinin sağladığı avantaj ile arazi, laboratuvar ve müze çalışmalarına devam ediyoruz.
TÜBİTAK Bilim Genç: Peki, taksonomi çalışmaları nasıl yürütülüyor?
Prof. Dr. Mustafa Ünal: Dünya üzerinde henüz keşfedilmemiş çok sayıda tür var. Bu nedenle arazi çalışmaları sırasında bilinmeyen türlerle karşılaşabiliyoruz. Aynı zamanda büyük koleksiyonlardaki teşhis edilmemiş örneklerin incelenmesi sırasında da yeni türlerle karşılaşılabiliyor. Yeni keşfedilen türleri bilim dünyasına tanıtırken bilimsel isimlerini de belirliyoruz. Taksonominin temel konuları arasında bizim en fazla zaman harcadıklarımızdan biri bugüne kadar tanımlanmış binlerce türün isimlendirilmesiyle ilgili karşılaştığımız taksonomik problemlerin çözülmesi.
Bolivaria brachyptera - Prof. Dr. Mustafa Ünal
Bu zamana kadar Türkiye’deki çalışmalarımız sırasında keşfettiğimiz çok sayıda yeni türü bilim dünyasına tanıttık. Bir İngiliz meslektaşım ile Madagaskar’da yaptığımız ortak çalışmada yedi yeni çekirge türü ve bir yeni çekirge cinsi keşfettik. Yeni keşfettiğimiz türlerle ilgili elde ettiğimiz ilginç sonuçlar bilimsel bir dergide yayımlandı. Yaptığımız çalışma dünyada da ses getirdi ve National Geographic, New York Times, BBC gibi birçok basın organında yer aldı.
TÜBİTAK Bilim Genç: Böcek türlerinin doğada ekolojik dengenin korunmasında önemli rolleri var. Peki, çekirgelerin ekolojik önemi nedir?
Prof. Dr. Mustafa Ünal: Çekirgeler besin zincirinde önemli bir yere sahiptir. Özellikle birçok canlının temel besin kaynağıdır. Ayrıca çekirgeler bazı böcekleri tüketerek bu böceklerin sayılarının kontrol altında tutmasında önemli rol oynar. Diğer yandan çekirgelerin bazı türleri sürüler hâlinde tarım alanlarına büyük zararlar verir. Özellikle geçtiğimiz iki asır boyunca sebep oldukları kıtlığa bağlı olarak kitlesel ölümlere yol açtılar. Bu nedenle sayıları kontrol altında tutulmaya çalışılan birçok çekirge türü ekonomik ve yaşamsal açıdan büyük öneme sahiptir.
Isophya major - Prof. Dr. Mustafa Ünal
Dünya üzerinde bilim insanları tarafından tanımlanmış çekirge türü sayısı 28.436. Türkiye’de ise 736 çekirge türü olduğu biliniyor.
TÜBİTAK Bilim Genç: Yaptığınız çalışmalarla Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesinde bir Entomoloji Müzesi kurdunuz. Bize bu müzeden bahsedebilir misiniz?
Prof. Dr. Mustafa Ünal: Çalışmalarımızın en önemli aşamalarından biri de arazi çalışmaları sırasında doğadan toplanan örneklerin teşhis edilmesi ve oluşan koleksiyonun sonraki çalışmalar için bilimsel müze ortamında muhafaza edilmesidir.
Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesinde, uzun yıllardır yurt içi ve yurt dışında yaptığımız çalışmalarda elde ettiğimiz çok sayıda türe ait on binlerce örnekten oluşan bir Entomoloji Müzesi kurduk. Bu örnekler arasında dünya genelinde başka koleksiyonlarda bulunmayan onlarca türün ilk ve tek örnekleri bulunuyor. Bu, müzemizin bilimsel değerini artıran önemli bir özellik. Yabancı ülkelerde bu tür koleksiyonlar çoğunlukla bütçe ve kurumsal anlamda güçlü doğa tarihi müzelerinde korunuyor. Ülkemizde ise daha çok bireysel çabalarla oluşturulan küçük ama önemli koleksiyonlar üniversitelerde bulunuyor.
Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Entomoloji Müzesi’nde yer alan koleksiyonlardan örnekler
Sahip olduğumuz zengin faunayı herkesin ulaşabileceği bir Doğa Tarihi Müzesi kurup kurumsal garanti altına alarak hem toplumda doğa bilinci oluşturabilir hem de sahip olduğumuz bu zenginliği koruyarak gelecek nesillere bırakabiliriz.
Kaynak:
