logo
Menü
Giriş yap Üye ol
  • Anasayfa Anasayfa
Popüler Bilim

Popüler Bilim

Soru - Cevap

Soru - Cevap

Tasarla ve Yap

Tasarla ve Yap

Deneyler

Deneyler

Bilim Genç TV

Bilim Genç TV

Gökbilim

Gökbilim

Yeryüzü

Yeryüzü

Sesli Yayın

Sesli Yayın

Bilim Çizgi

Bilim Çizgi

Periyodik Tablo

Periyodik Tablo

Yeryüzü

Bunu Biliyor muydunuz?

Yarışmalar

Yarışmalar

  • Popüler Bilim Bilim Genç' i Tanıyın
    • - Bilim Genç Hakkında
    • - Ekibimiz
    • - İçerik Kullanım Şartları
    • - İletişim
  • Bilim Genç TÜBİTAK’ın dijital ortamda ücretsiz popüler bilim yayınıdır.

logo
Arama
Giriş yap
  • Popüler Bilim Popüler Bilim
  • Soru - Cevap Soru - Cevap
  • Tasarla ve Yap Tasarla ve Yap
  • Deneyler Deneyler
  • Bilim Genç TV Bilim Genç TV
  • Yarışmalar Yarışmalar
  • Gökbilim Gökbilim
  • Yeryüzü Yeryüzü
  • Sesli Yayın Sesli Yayın
  • Bilim Çizgi Bilim Çizgi
  • Bunu Biliyor muydunuz? Bunu Biliyor muydunuz?
  • Periyodik Tablo Periyodik Tablo
  • Popüler Bilim Bilim Genç' i Tanıyın
    • - Bilim Genç Hakkında
    • - Ekibimiz
    • - İçerik Kullanım Şartları
    • - İletişim
  • Bilim Genç TÜBİTAK’ın dijital ortamda ücretsiz popüler bilim yayınıdır.

Güneş’teki Enerjiyi Yeryüzünde Üretmek Mümkün mü?

Yarım Tonluk Uzay Çöpü Kosmos-482 Okyanusa Düştü!

XMM-Newton Uydusu Kozmik Devin Kalp Atışlarını Yakaladı

Satranç Mayıs 2025

Bilim Genç’e İçerik Hazırlamak İster misiniz?

WASP-127b'nin Atmosferinde Ses Hızını Aşan Rüzgârlar

Uzay Çöpü Kosmos-482’nin Dünya’ya Düşmesi Bekleniyor!


Güneş’i Pusula Gibi Kullanarak Doğada Yön Bulalım

Dr. Sevda Seçer Esmer
25/06/2021

Güzel bir doğa yürüyüşü sırasında hiçbir teknolojik alete ihtiyaç duymadan yön bulabilir misiniz? Deneyler köşesinin bu projesinde teknolojiye ihtiyaç duymadan doğada nasıl yön bulabileceğimizi keşfediyoruz.

Güneş’i Pusula Gibi Kullanarak Doğada Yön Bulalım

Bilmekte Fayda Var!

Geçmişte yön bulmak için kullanılan temel araç pusulaydı. Günümüzde ise akıllı cihazlarımızda bulunan pusula ve navigasyon uygulamaları sayesinde yönümüzü kolayca bulabiliyoruz. Ancak teknolojiyi kullanmadan da doğada farklı yöntemlerle yön bulabiliriz. Örneğin ağaçların yosun tutan yüzeylerine, karınca yuvalarına veya Kutup Yıldızı’na bakarak yönümüzü bulmaya çalışabiliriz. Bu yöntemler bazen bulunulan ortamın koşulları nedeniyle yanıltıcı olabilir. Örneğin bulutlu bir gecede yıldızları yön bulmak için kullanamayız. Ya da çevremizde gözlem yapmaya yetecek sayıda örnek bulamayabiliriz.

Güneşli bir günde doğa gezisi yaparken yalnızca Güneş ve bir çubuk ile yönümüzü bulmak ise oldukça kolay bir yöntemdir. Bu yöntemin nasıl çalıştığını anlamak için öncelikle Güneş ve Dünya’nın hareketlerini incelememiz gerekiyor.

Dünya hem kendi ekseni etrafında döner hem de Güneş etrafındaki yörüngesinde dolanır. Dünya’dan bakıldığında Güneş sabah doğudan doğar ve öğle vakti gökyüzünde en yüksek noktaya ulaşır. Öğleden sonra yavaş yavaş alçalarak akşam vakti batıdan batar ve geceleri tamamen kayboluyormuş gibi görünür. Güneş’in gökyüzündeki bu hareketine “göreli hareket” denir. Bu durumun nedeni, Dünya'nın kendi ekseni etrafında batıdan doğuya doğru dönmesidir.

Göreli hareketi daha iyi açıklamak için şu örnekten yararlanabiliriz: Yan yana park etmiş iki araçtan birinin içinde olduğunuzu düşünün. Yandaki aracın geriye doğru hareket etmesi sizin kısa bir süre için kendi aracınızı ileri doğru hareket ediyormuş gibi algılamanıza yol açabilir. Hareket hâlinde olan aracın içindeki diğer kişi ise sizin aracınızın ileri gittiği hissine kapılabilir. Aracın içinden dışarıdaki sabit bir nesneye örneğin sokak lambasına baktığınızda hareket edenin içinde olduğunuz araç değil, diğeri olduğunu anlarsınız. Ancak Dünya’nın mı yoksa Güneş’in mi hareket ettiğini gökyüzünde kıyaslayabileceğimiz sabit bir nokta olmadığı için Güneş bize göre hareket ediyormuş gibi görünür. 

Nelere İhtiyacımız Var?

  • 30-40 cm uzunluğunda bir çubuk
  • İki adet taş

Ne Yapıyoruz?

 

 

Ne Oldu?

Taşların arasına yerleştirdiğimiz çubuk doğu-batı doğrultusunda yönlenir. İkinci taşın olduğu yer doğuyu, birinci taşın olduğu yer ise batıyı gösterir. Çünkü çubuğun iki farklı zamandaki gölgesi, Güneş’in yönünün tam tersi yönü gösterir. Birinci taşı koyduğumuz noktadan itibaren Güneş gökyüzünde bulunduğu yerden daha batıya doğru ilerler. İlk gölge Güneş’in bulunduğu yerin tam tersinde olduğundan batıyı, ikinci gölge ise doğuyu gösterir.

Dolayısıyla ilk taşın olduğu yere sol ayağınız, ikinci taşın olduğu yere sağ ayağınız gelecek şekilde ayakta durduğunuzda yüzünüz kuzeye, sırtınız ise güneye dönük olur. Deneyin sonunda iki taş arasına yerleştirdiğimiz çubuğun doğrultusu ile pusulanın gösterdiği doğu-batı doğrusunun birbirine tam olarak paralel olmadığını görürüz. Bunun sebebi, Güneş’in hareketi ile belirlediğimiz yönler Dünya’nın coğrafi yönlerini gösterirken, pusulanın Dünya’nın manyetik alanından kaynaklanan yönleri göstermesidir.

Düşünelim!

Deneyde ikinci gölgenin birinci gölgenin boyundan daha uzun olduğunu gördük. Sizce video öğleden önce mi yoksa öğleden sonra mı çekilmiş olabilir? Peki aynı deneyi Güney Yarım Küre’de yaparsak nasıl bir sonuç elde ederiz? Bir farklılık oluşur mu? Bu soruların cevabını da size bırakıyoruz.

Not: İçerik sadece ülkemizde (yada çekildiği ülkede) ve onunla yakın enlemde bulunan ülkelerde ve sadece çekimin yapıldığı tarihlerde geçerlidir.

Kaynaklar:

  • https://www.esa.int/kids/en/learn/Our_Universe/The_Sun/Our_nearest_star
  • https://www.instructables.com/Find-North-With-A-Stick-And-The-Sun/
  • https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/manyetik-kuzey-kutbu-hizla-surukleniyor

Yazar Hakkında 

Dr. Sevda Seçer Esmer
Fen Bilimleri Öğretmeni
İzmir Konak Şehit Ömer Halisdemir Bilim ve Sanat Merkezi

 

Konu
Deney Etkinlikleri
Fizik
Yer Bilimleri

paylaş

En Çok Okunan Makaleler

Lise Öğrencileri İçin 2025 Yılı TÜBİTAK Bilim Kamplarına Katılım Başvuruları Başladı!

Duyurular • 02-01-2025

Bilim Genç’e İçerik Hazırlamak İster misiniz?

Duyurular • 12-05-2025

Pestisit Nedir? Pestisitler Zararlı mıdır?

Haberler • 30-04-2025

Kozmik Gezegen Otopsisi: Yıldızına Yaklaşarak Atmosferine Dalan Gezegen

Gökbilim • 29-04-2025

Bilim Genç Kafede Bilim Etkinliği: “Antarktika Hikâyeleri”

Duyurular • 24-04-2025

Gökyüzünde Gezegen Şöleni

Haberler • 25-01-2025

Keçilerin Göz Bebekleri Neden Dikdörtgen Şeklindedir?

Soru - Cevap • 15-02-2025

Astronot Suni Williams Uzay Yürüyüşünde Rekor Kırdı

Haberler • 31-01-2025

Meşhur Matematik Problemi: ‘‘Taşınan Kanepe Problemi’’ Çözüldü

Haberler • 30-01-2025

Anadolu Parsının En Net Görüntüsü Kaydedildi

Haberler • 07-12-2024

Bilim Genç Logo
Tekrardan Hoşgeldiniz!

Bilim Genç’in kozmik derinliklerinde yolculuğa başlamak için giriş yapın.

Bir hesabınız yok mu? Üye olun

Sayfayı Paylaş
Twitter'da paylaş telegram'da paylaş Whatsapp'da paylaş facebook'da paylaş
Bağlantıyı kopyala
baylaş