Sürdürülebilir Beslenme Nedir? Neden Önemlidir?

Monty Rakusen /Getty Images

Bilim Genç sesli yayınlarını SoundCloud, YouTube, Spotify, Google ve Apple podcast kanallarımız üzerinden dinleyebilir ve güncel içeriklerimizden anında haberdar olmak için kanallarımızı takip edebilirsiniz.

   Bu sesli yayını

Sesli Yayın metni

Beslenme biçimimizin çevreyi ciddi düzeyde etkileyebildiğini biliyor muydunuz? Günümüzde tatlı su kaynaklarının yaklaşık %70’i tarımsal üretim ve hayvancılık için kullanılıyor. Sera gazı salımının %10 ise tarımsal üretimden kaynaklanıyor. Tarımsal üretim ayrıca su kirliliğinin en önemli sebeplerinden biri. Ormanlık alanların tarımsal üretim için kullanılması da küresel ölçekte ormanlık alanların kapladığı alanın giderek azalmasına yol açıyor. Bu durum, temel olarak artan nüfus ve gıda israfı gibi nedenlerle gıda talebinin dünya çapında yükselmesinden kaynaklanıyor. Peki, beslenme alışkanlıklarımızda ne tür değişiklikler yaparak bu olumsuz etkileri en aza indirmeye yardımcı olabiliriz? Bu sorunun cevabı sürdürülebilir beslenme kavramıyla bağlantılı.

Tarımsal üretimin doğal kaynaklar üzerindeki olumsuz etkisi ve küresel ısınma gibi nedenlerle yakın gelecekte insanların beslenme ihtiyacının karşılanması risk altına girebilir.

2018 Dünya Gıda Güvenliği ve Beslenme Durumu Raporu’na göre 821 milyon insan yani dünya genelindeki her 9 kişiden 1’i açlıkla mücadele ediyor. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) 2050 yılında dünyada 300 milyon insanın açlıkla mücadele etmek zorunda kalacağını tahmin ediyor. Bu nedenle beslenmede sürdürülebilirlik kavramı son derece önemli.

Sürdürülebilir Beslenme Nedir?

FAO sürdürülebilir beslenmeyi; besleyici, güvenli, sağlıklı, ekosistemi koruyucu, ulaşılabilir, adil, ekonomik olarak erişilebilir, doğal kaynaklı yaşam biçimi olarak tanımlıyor. Bu yaklaşım, beslenme alışkanlıklarımızı değiştirip hem kendi sağlığımızı hem de doğal kaynakları ve ekosistemi koruyarak gezegenimize daha az zarar vermeyi amaçlıyor.

Sürdürülebilir beslenmenin ana ilkelerinden biri, çeşitli ve dengeli bir beslenme düzeni. Bu beslenme düzeninde, farklı besin gruplarından yeterli miktarda alınması gerekiyor. Meyve, sebze, tam tahıllar, et, balık, tavuk, baklagiller gibi protein kaynakları ve sağlıklı yağlar gibi farklı besin gruplarını içeren bir beslenme planı, vücudun ihtiyaç duyduğu besin ögelerini karşılamaya yardımcı oluyor. Aynı zamanda bu çeşitlilik doğal kaynakların daha sürdürülebilir bir şekilde kullanılmasını sağlıyor.

Sürdürülebilir beslenmenin bir diğer ilkesi, gıda atıklarının azaltılması. Gıda atıkları, hem kaynak israfına hem de çevre kirliliğine sebep oluyor. Bu nedenle, alışveriş yaparken ihtiyacınız olmayan gıdaları almak yerine gerekli olanları ihtiyaç duyduğunuz miktarda satın alarak, artıkları farklı şekillerde değerlendirerek ve kompost yapma gibi yöntemlerle gıda atıklarını azaltarak siz de sürdürülebilir beslenmeye katkıda bulunabilirsiniz.

Sürdürülebilir beslenme için günümüzde kullanılan tarım uygulamalarında da önemli değişiklikler yapılması gerekiyor. Örneğin tarım ilacı ve kimyasal gübre kullanımı azaltılarak toprak ve su kaynakları korunuyor.

Ayrıca sürdürülebilir beslenmede yerel ürünlerin tüketilmesi öneriliyor. Bu sayede tarım ürünlerinin uzak mesafelere taşınması gerekmediğinden hem maliyetler düşüyor hem de fosil yakıt tüketimi azaldığından tarım ürünlerinin nakliyesinden kaynaklanan karbon ayak izi küçülüyor. Bunun için tüketici olarak, yerel çiftçileri desteklemek amacıyla yerel pazarlardan ve çiftliklerden alışveriş yapmayı tercih edebilirsiniz.

Deniz ürünlerini tüketirken sürdürülebilirlik kriterlerine dikkat etmek gerekiyor. Aşırı avlanma birçok balık ve diğer deniz canlısı türünün yaşam alanlarının zarar görmesine ve sayılarının azalmasına yol açıyor. Bu nedenle, sürdürülebilirlik standartlarını karşılayan deniz ürünlerini tercih etmek son derece önemli.

Sürdürülebilir Beslenme Neden Önemli?

Bu nedenleri şöyle sıralayabiliriz:

1. Doğal Kaynakların Korunması

Tarım ürünlerinin üretimi için toprak, su, enerji ve diğer kaynaklara ihtiyaç duyuluyor. Ancak gezegenimizdeki bu kaynaklar sınırlı. Sürdürülebilir beslenme, bu kaynakların daha verimli kullanılarak gelecek nesiller için korunmasını amaçlıyor.

2. İklim Değişikliği ve Karbon Ayak İzi

Tarım ve gıda sektörü, iklim değişikliği üzerinde büyük bir etkiye sahip. Tarımsal faaliyetler, sera gazı salımına katkıda bulunuyor. Özellikle hayvan yetiştiriciliği, sera gazlarından biri olan metan salımının önemli bir kaynağı. Bu nedenle bitkisel temelli gıdaların tüketimi teşvik edilerek çevre üzerindeki olumsuz etkilerin azaltılması hedefleniyor. Dolayısıyla sürdürülebilir beslenme, sera gazı emisyonlarını azaltmaya ve bu sayede karbon ayak izini düşürmeye yardımcı oluyor.

3. Biyoçeşitlilik ve Ekosistemi Koruma

Günümüzde kullanılan tarım uygulamaları, doğal ekosistemleri olumsuz etkileyebiliyor ve biyoçeşitliliği azaltabiliyor. Sürdürülebilir beslenmede yerel ve organik ürünlerin tercih edilmesi teşvik edildiğinden biyoçeşitliliğin korunması destekleniyor.

4. Sağlık ve Refah

Dengeli ve farklı besin gruplarını içeren bir beslenme düzeni sağlığımızı korumamıza yardımcı oluyor. Aynı zamanda sağlıklı beslenme obezite, kalp-damar hastalıkları, diyabet ve diğer kronik hastalıklara yakalanma riskini azaltıyor. Dolayısıyla sürdürülebilir beslenme, hem bireylerin hem de toplumun sağlık ve refahını destekliyor.

5 .Toplumsal ve Ekonomik Eşitlik

Sürdürülebilir beslenme kapsamında yerel ürünleri tüketmeyi tercih etmek ve yerel pazarlardan alışveriş yapmak yerel ekonomiyi güçlendiriyor. Ayrıca gıda kaynaklarının adil bir şekilde paylaşılması, gıda güvencesinin sağlanmasında son derece önemli.

Sürdürülebilir Beslenme Alışkanlığı Kazanabilmek İçin Neler Yapabiliriz?

Dünya Kaynakları Enstitüsü tarafından yayımlanan 2016 yılı “Sürdürülebilir Gıda Geleceği İçin Beslenme Şeklini Değiştirmek” raporuna göre insanların beslenme alışkanlıklarında yaptığı küçük değişimler, çevre problemlerinin azalmasına ve tarımsal kaynakların doğru kullanılmasına katkıda bulunuyor.

Peki, biz neler yapabiliriz? Sürdürülebilir beslenme alışkanlığını nasıl kazanabiliriz? Gelin tek tek sıralayalım.

1. Bilinçlenmek

Araştırma yaparak ve güvenilir kaynaklardan bilgi edinerek sürdürülebilir beslenme hakkında daha fazla bilgi edinebiliriz. Böylece sürdürülebilir beslenmenin temel ilkelerini öğrenebilir ve bu ilkelerin neden önemli olduğunu anlayabiliriz.

2. Çeşitli ve Dengeli Beslenmek

Meyve, sebze, tam tahıllar, protein kaynakları ve sağlıklı yağlar gibi farklı besin gruplarından yeterli miktarda almak, vücudun ihtiyaç duyduğu besin maddelerini karşılamaya yardımcı olurken, doğal kaynakların daha dengeli ve sürdürülebilir bir şekilde kullanılmasını sağlıyor.

3. Bitkisel Temelli Yiyecekleri Önceliklendirmek

Hayvansal ürünlerin tüketimini azaltmak ve bitkisel temelli yiyecekleri daha fazla tüketmek sürdürülebilir beslenme için son derece önemli. Çünkü beslenme düzeninizde sebze, meyve, baklagiller, kabuklu yemişler ve yağlı tohumlar gibi bitkisel kaynaklara yer vermeniz sağlığınızı desteklerken çevresel etkiyi de azaltıyor.

4. Yerel ve Organik Ürünleri Tercih Etmek:

Yerel ürünleri tercih etmek taşıma maliyetlerini azaltıyor ve tarım ürünlerinin karbon ayak izini düşürüyor. Ayrıca organik ürünleri tercih ederek tarım ilacı ve kimyasal gübre kullanımının azaltılmasına destek olabilir ve doğal kaynakları koruyabilirsiniz.

5. Gıda İsrafını Azaltmak

Alışveriş yaparken bilinçli olmak, ihtiyaç duyulan ürünleri gerekli miktarda almak gıda israfını en aza indirmeye yardımcı oluyor. Ortaya çıkan artıkları ise farklı yöntemlerle örneğin kompost yaparak yani organik gübreye dönüştürerek değerlendirmek gıda atıklarını azaltmanıza yardımcı oluyor. Böyle hem kaynakların israfı önlenirken hem de çevre kirliliği azaltılabiliyor.

6. İşlenmiş Gıdaları Daha Az Tüketmek

Genellikle rafine edilmiş şeker, tuz ve katkı maddeleri içeren işlenmiş gıdaların tüketimini azaltmak ve yerine taze, doğal ve evde hazırlanan yemekleri tercih etmek hem daha sağlıklı hem de sürdürülebilir bir beslenme alışkanlığıdır.

7. Su ve Enerji Tasarrufu

Suyu verimli kullanmak, üretiminde ve işlenmesinde kullanılan enerji miktarı yüksek olan gıdaların tüketimini azaltmak enerji ve su tasarrufunu destekliyor.

Beslenme alışkanlıklarınızı bir anda değiştirmek zor gelebilir. Bunun yerine adım adım değişimler yapıp kendinize esneklik tanıyabilirsiniz. Ayrıca sürdürülebilir beslenme konusunda ailenizi ve arkadaşlarınızı da bilgilendirebilir ve birlikte hareket edebilirsiniz. Çünkü her küçük adım daha sürdürülebilir bir gelecek ve gezegenimiz için önemli bir katkı.

Kaynaklar:

• https://eatforum.org/lancet-commission/eatinghealthyandsustainable/
• https://www.fao.org/3/I9553EN/i9553en.pdf
• https://www.eatright.org/food/planning/food-security-and-sustainability/sustainable-eating
• https://www.fao.org/3/i3004e/i3004e.pdf
• https://www.fao.org/3/ca6640en/ca6640en.pdf
• https://www.who.int/publications/i/item/9789241516648

Hazırlayan ve Seslendiren:

Fatma Gönen

Beslenme ve Diyet Uzmanı