Yiyeceklerin Tadını Nasıl Alıyoruz?
Dilimizin yüzeyi papilla adı verilen çok sayıda küçük çıkıntı ile kaplıdır. Papillaları yiyeceklerin tadının algılamasını sağlayan bir çeşit vücut sensörü olarak düşünebiliriz. Bu sensörün çalışmasını sağlayan ise üzerindeki tat tomurcuklarıdır. Yiyeceklerin ağızda parçalanması sonucu açığa çıkan kimyasal maddeler tat tomurcukları tarafından algılanır. Bunun sonucunda oluşan sinyaller beyindeki tat merkezine ulaşır. Böylece yiyeceklerin tadını alırız.
Carles Miro / iStock
Limon ağzımızda ekşi bir tat bırakırken, balın tadını şekerli olarak algılarız. Peki tatları bu şekilde farklı algılamamızı sağlayan tat alma duyumuz nasıl çalışır?
Dilimizin yüzeyindeki çıkıntılara hiç dikkat ettiniz mi? Tat alma organımız olan dilimizin yüzeyinde papilla adı verilen küçük çıkıntılar bulunur. Papillada tat tomurcukları yer alır. Tat tomurcuklarında kemoreseptör adı verilen özelleşmiş duyu hücreleri bulunur. Bu reseptörler tatların algılanmasını sağlar. İnsanlarda beş tür tat duyusu vardır: tatlı, tuzlu, acı, ekşi ve umami. Beşinci ve en son keşfedilen tat duyusu olan umami, "lezzetli” anlamına gelir. Proteinleri meydana getiren amino asitler tarafından duyu sinyallerinden kaynaklanan umami tadına sahip yiyecekler arasında mantar, domates ve peynir bulunur.
Ttsz / iStock
Dildeki tat alma reseptörleri
Tadın algılanabilmesi için yediğimiz yiyeceklerin moleküllerinin ağzı kaplayan mukus yani tükürük içinde çözünmesi gerekir. Çözünme sonucu açığa çıkan kimyasal maddeler kemoreseptörleri uyarır ve uyarılan reseptörlerde elektriksel ve kimyasal değişiklikler oluşur. Oluşan sinyaller beyin korteksinde yer alan tat alma merkezine ulaştırılır. Böylece yiyeceklerin tadı algılanır.
Dilin belirli bölgelerinin belirli tat algılarından sorumlu olduğu, örneğin dilin arka kısmının acı, ön kısmının tatlı, ön kenarların tuzlu, arka kenarların ekşi tatları algıladığı bilgisi yanlıştır. Aslında tat tomurcuklarının her birinde çeşitli reseptör hücreleri bir arada bulunur ve her biri beş tadı da algılayabilir.
Yiyeceklerin tadıyla ilgili algımız tat ve koku duyularının birbirini desteklemesi sonucu oluşur. Dolayısıyla sinüzit, grip, nezle gibi nedenlerle koku alma duyumuzda bir azalma olduğunda bu durumdan tat alma duyumuz da olumsuz etkilenir. Aşırı soğuk ya da sıcak yiyecekler art arda tüketildiğinde de tat duyusu zarar görebilir.
Kaynaklar:
