2021 Okyanuslar İçin Yeni Bir Başlangıç Olabilir

Okyanuslar atmosferdeki karbondioksidi soğurarak içlerine hapseder. Soluduğumuz havadaki oksijenin büyük bir kısmını okyanuslarda yaşayan fitoplanktonlar üretir. Ayrıca okyanuslar, pek çok canlıya besin ve yaşam alanı sağlar; iklimi düzenler; turizm, nakliye, balıkçılık ve diğer deniz kaynaklarına bağlı olarak ekonomiye de katkıda bulunurlar.

Okyanuslar canlıları etkilerken canlıların -özellikle insanların- da okyanuslar üzerinde etkileri var. Örneğin insan kaynaklı etkinlikler nedeniyle ortaya çıkan atıklar okyanusların kirlenmesine ve okyanuslarda yaşayan canlıların zarar görmesine neden oluyor. Fosil yakıtların yanması sonucu açığa çıkan sera gazlarının neden olduğu küresel ısınma okyanus akıntılarını etkiliyor ve iklim değişimlerine yol açıyor. Ayrıca aşırı, yasa dışı ve düzensiz avlanma ve su ürünleri yetiştiriciliği uygulamaları da okyanuslarda yaşayan canlıların yaşam alanlarının tahrip edilmesine sebep oluyor.

Okyanuslar yeryüzünün büyük bölümünü kaplasa da okyanuslara kıyısı olmayan çok sayıda ülke ve hayatı boyunca hiç okyanus görmeyen çok sayıda insan var. Dolayısıyla okyanuslardaki kirliliklerden, doğal dengenin bozulmasından ve biyoçeşitliliğin azalmasından bahsedildiğinde çoğu kişi bu konuların kendilerine okyanuslar kadar uzak olduğunu ve yaptıkları herhangi bir fiilin okyanusları etkilemeyeceğini düşünebilir. Oysa dünya genelinde herkesin okyanusları koruma konusunda farkındalığa sahip olması son derece önemli.

Okyanuslarla ilgili farkındalığı artırmak için çeşitli çalışmalar yürütülüyor. Örneğin Birleşmiş Milletler, 2008’de, 8 Haziran’ı Dünya Okyanus Günü olarak tanıdı. 2009’dan itibaren ise her yıl için bir Dünya Okyanus Günü teması belirlendi. Bu kapsamda özellikle okyanusların ve okyanuslardan elde edilen kaynakların sürdürülebilir ve etkin bir biçimde yönetilmesinin önemine dikkat çekilmeye çalışılıyor.

Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) okyanusları korumanın önemiyle ilgili dünya genelinde farkındalık oluşturabilmek için 2021-2030 yıllarını Okyanus Bilimleri On Yılı ilan etti.

UNESCO, daha önce de 2010-2020 yıllarını Birleşmiş Milletler Çöller ve Çölleşmeyle Mücadele On Yılı ilan etmiş ve bu konuda yapılacak faaliyetlerin yaygınlaşmasını ve toplum tarafından ilgi görmesini hedeflemişti. Örneğin bu sayede 2007 yılında Afrika’da çölleşmenin yayılmasını durdurmak üzere başlatılan Büyük Yeşil Duvar projesi daha geniş kitlelere duyurulmuştu.

Biz de Bilim Genç dergisi olarak okyanuslar ile ilgili farkındalık oluşturmak amacıyla okyanus kirliliğinin canlılara etkisi, okyanus tabanının altındaki yaşam, okyanus akıntıları ve kirlilik arasındaki ilişki, okyanuslardaki sıcaklık artışının küresel ısınmaya etkisi ve küresel ısınmanın deniz canlılarına etkileri gibi konularda yazılar yayınladık. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Deniz Bilimleri Enstitüsünden Prof. Dr. Barış Salihoğlu ile okyanusların ve denizlerin önemi üzerine canlı bilim söyleşisi gerçekleştirdik. “Meslekleri Tanıyalım” köşemizde okyanus araştırmalarını yürüten okyanus bilimcileri tanıttık.

Okyanus tabanlarını haritalamak için sürekli yeni teknolojiler ve yöntemler geliştiriliyor.

Dünya’nın yaklaşık %71’ini kaplayan okyanusların %80’inden fazlası henüz görüntülenebilmiş ya da haritalanmış değil, yani hâlâ keşfedilmeyi bekliyor. Dolayısıyla gezegenimiz hakkında öğreneceğimiz pek çok bilgi okyanuslarda gizli olabilir. 

Kaynaklar:

• https://www.tarimorman.gov.tr/ABDGM/Belgeler/Uluslararası%20Kuruluşlar/UNCCD%20Tr.pdf
• https://oceanic.global/projects/united-nations-world-oceans-day-2021/
• https://worldoceansday.org
• https://www.unesco.org.tr/Pages/696/42/Doğa-Bilimleri
• https://www.unesco.org.tr/Pages/155/169
• https://oceanservice.noaa.gov/facts/exploration.html